Denizde toplu taşımanın geleceği İzmir masasında!

Büyükşehir Belediyesi ev sahipliğinde İZFAŞ, ARK Fuarcılık iş birliğiyle düzenlenen Road2Tunnel - 5. Uluslararası Karayolları, Köprüler ve Tüneller İhtisas Fuarı ile birlikte Transcity Sürdürülebilir Ulaşım, Yaşanabilir Kentler Forumu da düzenlendi. Sürdürülebilir kent içi ulaşım sistemlerinin ekonomik, çevresel, sosyal boyutları ele alındığı Forum’un İZDENİZ iş birliği ile düzenlenen Deniz Yolu Forumu bölümünde, “Kent içi Denizyolu Ulaşımı Yönetim Politikaları - Kamu & Özel Sektör İş birliği” ile “Deniz Taşıtlarında Verimlilik, Yeni Nesil Enerji Sistemleri ve Geleceğin Teknolojileri” başlıklarında deniz toplu taşımacılığının geleceği ve karbonsuz deniz taşıtları konusu masaya yatırıldı.

Deniz Ticaret Odası İzmir Şubesi Yönetim Kurulu Başkanı Yusuf Öztürk moderatörlüğünde gerçekleştirilen “Kent içi Denizyolu Ulaşımı Yönetim Politikaları - Kamu & Özel Sektör İş birliği” başlıklı oturumda; İstanbul Büyükşehir Belediyesi Şehir Hatları Genel Müdürü Sinem Dedetaş, İstanbul Deniz Otobüsleri (İDO) Genel Müdürü Murat Orhan, TURYOL Yönetim Kurulu Başkanı Yunus Can, İzmir Büyükşehir Belediyesi İZDENİZ Yönetim Kurulu Başkanı Osman Hakan Erşen ile Deniz Tarihi Yazarı Ali Bozoğlu konuşmacı olarak yer aldı. 

İstanbul Büyükşehir Belediyesi Şehir Hatları Genel Müdürü Sinem Dedetaş, pandemi öncesi yıllık 42 milyon yolcu taşıdıklarını belirterek, “Özel sektörü dâhil ettiğimiz zaman 90 milyona gelen yıllık yolcu sayısı var. Dünyanın en büyük metropollerinden New York’ta 2,5 milyon kişi taşınıyor. Avrupa’nın en fazla deniz toplu taşıması yapılan yeri İstanbul. Yolcu sayısı, dünya ölçeğinde son derece yüksek sayıda ve önemli bir yerde. İstanbul’un kurgusu, baktığınız zaman boğaz içine yerleşmiş bir kent. Karadan da önce İstanbul’da toplu taşıma deniz yolu. Günümüzde toplu taşımadaki payı yüzde 3’lere kadar düşmüş durumda” diyerek payı artırmak için çalışmalar yaptıklarını anlattı. 

Deniz ulaşımını artırmanın sadece denize yeni hatlar açarak veya yeni araçlar koyarak yapılamayacağını belirten Sinem Dedetaş, “Günümüzde zamanla yarışıyoruz, en hızlı ulaşım aracını tercih ediyoruz. Yapılan bir çalışmaya göre; 15 milyon İstanbullu evinin 500 metre çapında bir otobüs durağına ulaşabiliyor. 13 milyon İstanbullu metro durağına erişebilirken sadece 900 bin civarında İstanbullu da iskeleye ulaşabiliyor. Toplamdaki payı artırmak için güncel durumu iyi analiz edip kaynakları doğru kullanmak gerekiyor. Güncel koşulları dikkate alarak, verimli bir analiz yaparak, toplam faydayı düşünerek bir planlamaya gidilmesi gerekiyor. Kara, raylı sistemler ve deniz ulaşımı entegrasyonunu sağlayarak, daha kısa mesafeli taşımacılıklarla denize besleme çalışmaları yapılarak toplamdaki payın artırılabilmesi için çalışmalar gerçekleştiriliyor” şeklinde konuştu. 

İstanbul’a elektrikli vapur filosu 

Dedetaş, İstanbul’daki denizleri karbonsuzlaştırmak için çalıştıklarını da belirterek, “Bununla ilgili kamu ve özel sektör birlikte ortak filoya geçmeyi planlıyoruz. Filo birliği yaptığımızda verimli çalışma modeline de geçmiş olacağız. İstanbul deyince vapur akla geliyor, ikonik sembolik değerlerinden biri. İkonik görüntüyü koruyacağımız yeni vapurlar olmasını planlıyoruz. Filo birliği sağlamak, gider yönetimi açısından da önemli. 2050 yılında İstanbul’u karbonsuz yapma taahhüdü var. Vapur, motor ayrımını ortadan kaldırarak karbonsuz bir filoyla hizmet etmemiz gerekiyor. Türkiye tersaneleri elektrikli tekne yapma konusunda uzmanlaşmış durumda. Elektrikli tekne üretmekte bir sıkıntı yok, sayısı zamanla 100’e çıkacak bir elektrikli vapur filosu yapmayı planlıyoruz” diye konuştu. 

İzmir’de deniz taşımacılığı 

İzmir Büyükşehir Belediyesi İZDENİZ Yönetim Kurulu Başkanı Osman Hakan Erşen de yıllık 800 bin araç ve 18 milyon yolcu taşıdıklarını belirterek, “Araç taşımacılığında 7 gemi ile hizmet veriyoruz. Buradaki ana başarıya, gemi sayısındaki artışla birlikte sefer sayısını sıklaştırarak eriştik. Akaryakıt ve personel giderlerindeki artışa rağmen pik saatlerde tüm hatlarda 15 dakikada bir sefer yapıyoruz ve yetmediği anlarda da derhal yedek gemileri devreye sokarak doldur boşalt sistemine geçiyoruz. Örneğin, geçtiğimiz 9 Eylül günü 5 bin araç taşıdık, 82 bin kişi yolcu taşıma vardı. Belediye Başkanımız Tunç Soyer’in de vizyonuydu, İstanbul’daki gibi köprülerimiz olmadığı için alt geçitlerimiz, raylı sistemlerimiz olmadığı için bir yüzer köprü yapmaya çalıştık. Bunu da küçük çapta başardık, şu anki ihtiyacı karşılayabiliyoruz, ama gerektiğinde 7 geminin 7’sini de denize çıkartarak rakamı artırabiliriz. Bizim ana sıkıntımız iskele sıkıntımız, sefer sayıları artınca yanaşmada gecikmeler olabiliyor. Alsancak’tan da bu hattı yapmayı düşündük, ancak Alsancak Limanı’nın gümrüklü saha olması, şu an için elimizi bağlıyor. Gerekli görüşmeler devam ediyor, açabilirsek ikinci bir hat olarak da Bostanlı - Alsancak hattını açmayı düşünüyoruz” dedi. 

Erşen, “Ana sıkıntımız, tıpkı İstanbul’da da olduğu gibi bilet fiyatlarımız, maliyetlerimizin yalnızca üçte biri. Tamamen İzmir Büyükşehir Belediyemizin desteği ile yürüyor bu hizmet şu anda. Yoksa bir denizcilik şirketi olarak yapılması fiziken mümkün olmayan bir şey devam ediyor. Umarım bu konuda da gelişmeler olsun ki zararlarımız düşsün. Yakıt zamlarından sonra fiziken bir denizcilik şirketinin kaldırabileceği zararlar değil. Yolcu gemilerimiz de aynı durumda maalesef. Hizmet kalitesini ve seferleri azaltmamak için elimizden geleni yapıyoruz. Hatta Körfez içi ulaşımının yanı sıra yaz sezonunda düzenlediğimiz Urla, Mordoğan, Foça seferlerinin yanı sıra İzmir’den Midilli’ye seferlere başladık” diye konuştu. 

Denizde toplu ulaşım, teşvik olmadan mümkün değil

İstanbul Deniz Otobüsleri (İDO) Genel Müdürü Murat Orhan ise son dönemde kent içi değil de şehirlerarası hizmet yaptıklarını belirterek, “Birçok rekabet aleyhimize gelişti. Osmangazi Köprüsü’nün ücretlendirme politikası, yıllık yapılan yüzde 25 zam oranı gibi. Yakıt giderleri de bütün dış hatlarımızı son derece baskılıyor. Fiyatlama konusu da bizi çok olumsuz etkiledi. Maliyetler hepimizin malumu. Ana maliyet kalemleri; yakıt, personel, bakım onarım, sigorta, kira tüm giderlerin yüzde 94’ü. Geri kalanı tasarruf bile etseniz sorunu çözmek mümkün değil. Benzer sıkıntılar nedeniyle 2019’dan bu yana iç hatlarda yokuz, sadece Sirkeci - Harem arasında araç ve yolcu taşımacılığı yapıyoruz. Denizde toplu ulaşım, teşvik olmadan mümkün olabilecek bir faaliyet değil. Sürdürülebilirlik açısından zor” derken Hatay Büyükşehir Belediyesi’nin Hatay – Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti seferlerinin kendi deniz otobüsleri ile yapıldığını, Ege adaları için de çalışmaları olduğunu, Marmaris, Fethiye, Bodrum’da da bu konuda görüşmelerin 2023 için hem resmi mercilerle hem de Yunan otoriteleriyle devam ettiğini açıkladı. 

Destek şart

TURYOL Yönetim Kurulu Başkanı Yunus Can da günlük 55 - 60 bin yolcu taşıdıklarını, kamuya da gemi kiralama hizmeti verdiklerini belirterek, “Deniz ulaşımını artırmak için en az yatırım yapılacak alan denizdir. Bunları besleyebilecek bir kara entegrasyonu oluşması lazım. Bunun sağlıklı hale getirilmesi sonucu hem İstanbul hem İzmir’de yolcu sayısı artar” dedi. İstanbul’da hedeflenen filo birliği konusunda itirazlarının olmadığını da ifade eden Yunus Can, artan maliyetlere de dikkat çekerek deniz toplu taşımacılığının mutlaka merkezi veya yerel idareler tarafından desteklenip sübvanse edilmesi gerektiğini söyledi. Deniz Tarihi Yazarı Ali Bozoğlu da tarihten günümüze deniz taşımacılığı serüvenini anlattı. 

Yeni nesil enerji sistemleri 

Forumun ikinci oturumunda ise “Deniz Taşıtlarında Verimlilik, Yeni Nesil Enerji Sistemleri ve Geleceğin Teknolojileri” konuşuldu. İzmir Büyükşehir Belediyesi İZDENİZ Yönetim Kurulu Başkanı Osman Hakan Erşen moderatörlüğündeki oturumda, İZENERJİ ve İZETAŞ Yönetim Kurulu Başkanı Ercan Türkoğlu, ODTÜ Fen Edebiyat Fakültesi Fizik Bölümü Prof. Dr. Bülent Gültekin Akınoğlu, NAVTEK Deniz Teknolojileri A.Ş. Genel Müdürü Ferhat Acuner ve Aksoy Ship Gelibolu Tersanesi Yönetim Kurulu Üyesi Oya Aksoy konuşmacı olarak yer aldı. Çevreci ve sürdürülebilir denizcilik açısından, karbon salınımı olmaması için elektrikli gemilerin önemi vurgulandı. Uzmanlar, yeni nesil elektrikli araçların; insana, çevreye ve enerji kaynaklarına zarar vermeden yüzde 100 yenilenebilir enerji kaynakları kullanılarak işletilmesinin önemine dikkat çekti. Tersaneleri bu konuda yeterli donanıma sahip ve hazır olan, belli başlı ülkeler arasında olduğumuz da aktarıldı. Fosil yakıtlı taşıtlara göre enerji maliyetinin düşük olmasına da dikkat çeken uzmanlar, karbonsuz deniz taşıtları için teşvik olması ve devlet destekleri ile bunun önünün açılması gerektiğini ifade etti. 

Forumun son bölümünde ise İZDENİZ Yönetim Kurulu Üyesi Yazar Muzaffer Ayhan Kara’nın konuşmacı olduğu Dünden Bugüne Körfez’de Ulaşım oturumu gerçekleştirildi.