Kentsel dönüşüm yasası TBMM'de!

Toplantıda, Türkiye'nin afet riskleri bakımından 194 ülke arasında en riskli 40 ülke içinde bulunduğunu, ayrıca depremsellik kapsamında da 9,3 riske sahip olduğunu ifade eden Güler, İstanbul depreminin görmezden gelinemeyecek bir gerçek olduğuna dikkat çekti.

Toplantıda, Türkiye'nin afet riskleri bakımından 194 ülke arasında en riskli 40 ülke içinde bulunduğunu, ayrıca depremsellik kapsamında da 9,3 riske sahip olduğunu ifade eden Güler, İstanbul depreminin görmezden gelinemeyecek bir gerçek olduğuna dikkat çekti.

"ŞANSA BIRAKILMAZ"

-"İşi şansa bırakamayız." diyen Güler, "Birleşmiş Milletlerin hesaplamalarına göre afet öncesinde risk azaltmaya yapılan bir birimlik yatırım sayesinde 4-7 birimlik zararın önüne geçilebilmektedir. İşte bu tasarıyla yapmak istediğimiz, tam da bu olacaktır." diye konuştu. Güler, büyük bölümü deprem kuşağı içerisinde yer alan Türkiye'nin, deprem başta olmak üzere afetlere dirençli hale getirilmesinde tek çarenin kentsel dönüşüm çalışmalarının hızlandırılması olduğunu söyledi. Afet Riski Altındaki Alanların Dönüştürülmesi Hakkında Kanun'un 31 Mayıs 2012'de yürürlüğe girerek afet riski odaklı kentsel dönüşüm uygulamalarının kanun kapsamında yürütüldüğünü vurguladı.

"ACİL DÖNÜŞÜM ŞART!"

Güler, Türkiye genelinde yaklaşık 31 milyonu konut ve 5 milyonu ticari alan olmak üzere 36 milyon bağımsız bölümün bulunduğunu, bunlardan yaklaşık 6 milyon bağımsız bölümün risk altında olduğunu, 2 milyon bağımsız bölümün ise acil dönüştürülmesi gerektiğini belirtti.Bugüne kadar 2 milyonun üzerinde bağımsız bölümün dönüştürüldüğünü, yaklaşık 400 bin bağımsız bölümün ise kentsel dönüşüm kapsamında yapımının sürdüğünü bildiren Güler, teklifin 21 maddeden oluştuğunu anlattı.Güler, teklifte 6 Şubat'ta Kahramanmaraş merkezli depremlerden etkilenen, illerdeki yıkım kararı verilen binalarla ilgili yargısal süreçlere ilişkin düzenlemelerin de yer aldığını belirtti.

KANUN TEKLİFİ NELERİ İÇERİYOR?

AMAÇ , KAPSAM VE TANIMLAR

MADDE-1: Madde ile Kentsel Dönüşüm Başkanlığı teşkilatında yer alan yönetici kadrolarının mali ve özlük hakları düzenlenmektedir.MADDE-2:Madde ile 6/2/2023 tarihinde meydana gelen Kahramanmaraş merkezli depremler nedeniyle hasar gören yapılara yönelik tesis edilen hasar tespiti, bu tespite dayalı olarak yıkım, güçlendirme, tahliye ve abonelik iptali gibi idari işlemler neticesinde idare mahkemelerinde açılan davaların 2577 sayılı İdari Yargılama Usulü Kanunundaki genel hükümlere göre görülmesi durumunda meydana gelecek gecikmelerin önüne geçmek amacıyla, 6/2/2023 tarihinde meydana gelen depremler nedeniyle genel hayata etkili afet bölgesi olarak kabul edilen yerlerde uygulanmak üzere dava sürecini hızlandıracak düzenlemeler yapılmaktadır. Bu çerçevede;

• İlk inceleme ve savunma verme süreleri, genel usulden daha kısa belirlenmekte,

• Dosyanın daha çabuk tekemmül etmesi için “savunmaya cevap” ve “cevaba cevap” aşamaları kaldırılmakta,

• Yürütmenin durdurulması talebine ilişkin olarak verilen kararlara itiraz edilemeyeceği düzenlenmekte,

• Keşif yapılması ve bilirkişi raporlarının teslim edilmesi bakımından süreler kısaltılmakta,

• Tarafların hak ve menfaatlerinin korunması bakımından zorunluluk bulunması halinde mahkemece ilk incelemeyi müteakip, savunma beklenmeksizin derhal keşif ve bilirkişi incelemesi yapılmasına imkân tanınmakta,

• Bilirkişilere ilişkin itirazların rapora yapılan itirazla birlikte yapılması öngörülmekte,

• Tarafların istemi olsa dahi duruşma yapılması mahkemenin takdirine bırakılmakta,

• Davaların dosyanın tekemmülünden veya ara karar, keşif, bilirkişi incelemesi ya da duruşma yapılması gereken hallerde bunların tamamlanmasından itibaren en geç on beş gün içinde karara bağlanması hüküm altına alınmakta,

• Elektronik tebligat adresi bulunmayan taraflara keşif ve duruşma gününün bildirilmesine ilişkin tebligatların seri ve hususi yollarla yapılmasına imkân tanınmakta,

• İstinaf yoluna başvurma ve istinaf dilekçelerine ilişkin ilk inceleme süreleriyle istinaf dilekçesine cevap verme süresi kısaltılmakta,

• İstinaf aşamasında kararların iki ay içinde verilmesine yönelik düzenleme yapılmakta,

• İki farklı yargılama usulüne tabi davaların birlikte görülmemesi için tam yargı davaları ile bu madde kapsamındaki iptal davalarının birlikte görülemeyeceği hüküm altına alınmakta,

• Bu maddede süre öngörülmeyen hallerde de her türlü iş ve işlemin ivedilikle sonuçlandırılması öngörülmekte,

• Bu maddede düzenlenmeyen hususlarda Kanunun diğer hükümlerinin uygulanacağı hükme bağlanmaktadır.Maddenin yürürlüğe girdiği tarihten önce açılmış olan davalar hakkında da bu madde hükümlerinin bulunduğu aşamadan itibaren uygulanması benimsenmektedir. Ancak hak kayıplarının önlenmesi amacıyla taraflar bakımından işlemeye başlamış olan süreler yönünden, işlemeye başladığı tarihteki sürelerin uygulanması öngörülmektedir. Buna göre işlemeye başlamış olan savunma verme süresi, bilirkişi raporuna itiraz süresi, istinaf başvuru süresi ve istinaf dilekçesine cevap verme süresi değişmeyecektir.

DIŞ FİNANSMAN İMKÂNLARININ KULLANILMASINA OLANAK

MADDE-3: Madde ile Hazine tarafından dış finansman kaynaklarından elde edilen dış finansman imkânlarını, Kentsel Dönüşüm Başkanlığının krediye ilişkin anlaşmadaki amaca sadık kalarak kullanması sağlanmaktadır.Kredi Başkanlığa tahsisli kullanılacakMADDE-4:Madde ile Dünya Bankası tarafından finanse edilen ve Bakanlığın Mülga Altyapı ve Kentsel Dönüşüm Hizmetleri Genel Müdürlüğü tarafından kullanılan kredinin Başkanlığa tahsisli olarak kullandırılması imkânı getirilmektedir.

MADDE-5: Madde ile Kentsel Dönüşüm Başkanlığı, tüzel kişiliği haiz özel bütçeli bir idare olması nedeniyle 5018 sayılı Kamu Malî Yönetimi ve Kontrol Kanunu kapsamında özel bütçeli idarelerin yer aldığı (II) sayılı cetvele eklenmektedir.

REZERV YAPI ALANI

MADDE-6: Madde ile 6306 sayılı Kanundaki rezerv yapı alanı tanımında yer alan “yeni yerleşim alanı olarak” ibaresi madde metninden çıkarılarak; yerleşim yerlerinde yer alan parsellerin de rezerv yapı alanı olarak belirlenebilmesi mümkün hale getirilmektedir. Ayrıca, 153 numaralı Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi ile yeni kurulan Kentsel Dönüşüm Başkanlığının tanımı 6306 sayılı Kanuna eklenmiştir. Yine tanımlar kısmında Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığının tanımı teknik değişiklik gereği revize edilmektedir.

RİSKLİ YAPILARIN TESPİTİNE İMKAN SAĞLAYACAK

MADDE-7:

6306 sayılı Kanunda yer alan riskli yapı tespiti ve Hazine taşınmazlarının Kanun kapsamında değerlendirilmek üzere Bakanlığa tahsisine ilişkin görev, hak ve yetkilerin bundan sonra Kentsel Dönüşüm Başkanlığınca kullanılmasını sağlamak üzere Bakanlığa yapılan atıflar Başkanlığa yapılarak teknik düzenleme yapılmaktadır.Riskli yapıların tespitinin maliklerce veya kiracılarca engellenmesi durumunda, mülki idari amirden alınacak yazılı izin ile riskli yapıların çilingir vasıtayla açtırılarak söz konusu tespit işleminin yapılabilmesine imkân sağlanmaktadır.Riskli yapıların ivedilikle tespit edilip yıktırılmasının sağlanması amacıyla, riskli yapı tespitine ve tahliyesine ilişkin tebliğ usulü kolaylaştırılmaktadır. Bu kapsamda riskli yapılara ilişkin tebliğin söz konusu yapıların kapısına asılması, maliklere e-Devlet Kapısı üzerinden bildirilmesi ve ilgili muhtarlıkta ilan edilmek suretiyle tebliğin yapılmış sayılacağı hususu düzenlenmektedir.Gerçek veya özel hukuk tüzel kişilerince mülkiyetlerindeki taşınmazların Başkanlık tarafından rezerv yapı alanına dahil edilmesine ilişkin talepte bulunabilmesi husus düzenlenmektedir. Bu kapsamda ilgili gerçek ya da tüzel kişilerin taşınmazlarının yapılaşmaya esas arsa metrekaresinin % 30’unun mülkiyetinin Başkanlığa devrine muvafakat etmesi veya aynı miktardaki değerini dönüşüm projeleri özel hesabına gelir olarak kaydedilmek üzere Başkanlığa vermesine ilişkin düzenleme yapılmaktadır.

GÖREV VE YETKİ

MADDE-8:6306 sayılı Kanun kapsamındaki alanlarda gerçekleştirilecek uygulamalar süresince imar ve yapılaşma haklarının kısıtlanması ve söz konusu alanlardaki yapılara verilen elektrik, su ve doğal gaz gibi hizmetlerin durdurulması ilişkin Bakanlığa verilen görev ve yetkilerin Kentsel Dönüşüm Başkanlığınca kullanılmasına dair düzenleme yapılmaktadır.

RİSKLİ YAPILARIN TAHLİYESİ KOLAYLAŞACA

KMADDE-9: 6306 sayılı Kanun kapsamında anlaşma ile tahliyesi gerçekleştirilen riskli yapıların hak sahiplerine yapım için mali yardım yapılabilmesine imkan sağlanmaktadır.Riskli yapı olarak tespit edilen yapıların yıktırılması için yapı maliklerine tek seferlik 90 güne kadar süre verilmesi hususu düzenlenmektedir.Riskli yapıların ivedilikle tahliyesine ve yıktırılmasına ilişkin tebligat süreci kolaylaştırılmaktadır. Yine riskli yapıların tahliyesine ilişkin mülki idari amirin izni ile kolluk kuvveti marifetiyle kapalı alanların açtırılması suretiyle tahliyesi ve yıkım işleminin hızlandırılması hususu düzenlenmektedir.

SALT ÇOĞUNLUKLA RİSKLİ YAPILAR HIZLA DÖNÜŞECEK

MADDE-10: Riskli yapılara ilişkin dönüşüm sürecinde yapım işleminin gerçekleştirilebilmesi için aranmakta olan maliklerin üçte ikisin çoğunluğu hususu; riskli yapıların dönüşüm sürecinin hızlandırılması amacıyla maliklerin hisseleri oranında salt çoğunluğu ile karar alınması şeklinde değiştirilmektedir. Ayrıca yapı ruhsatı alınması da dâhil olmak üzere, maliklerin tamamının muvafakatiyle yürütülmesi gereken tüm iş ve işlemlerin maliklerin salt çoğunluğu ile alacakları karara istinaden yapılabilmesine imkân sağlanmaktadır.775 sayılı Kanuna göre yoksul veya dar gelirli olarak kabul edilenlere verilecek bağımsız bölümler için hak sahibinin borçlanmasının gerekmesi ve fakat hak sahibinin borçlanma bedelini ödeyecek mali gücünün olmaması durumunda; söz konusu hak sahibi adına isabet eden bağımsız birim tapuda hak sahibi ile Başkanlık adına paylı mülkiyet esaslarına göre tescil edilerek, hak sahibinin üzerine kayıtlı ikamet edebileceği konut nitelikli başka bir gayrimenkulü yok ise hak sahibine veya hak sahibi evli ise işlem yapıldığı tarihteki eşine oturma hakkı sağlanmasına ilişkin düzenleme yapılmaktadır.Riskli yapıların dönüşümü sürecinde söz konusu dönüşüm sürecinden ekonomik çıkar sağlamaya çalışabilecek kesimlerin dönüşüm süreçlerini sekteye uğratmasının engellenmesi amacıyla Başkanlığa ön alım hakkına ilişkin düzenleme yapılmaktadır.6036 sayılı, Kanun kapsamındaki alanlar ve parsellere ilişkin planların ilan, askı ve itiraz süreleri kısaltılmasına ilişkin düzenleme yapılmaktadır.Maliklerin kentsel dönüşüm için karar alma sürecinde yaşadıkları anlaşmazlıkları gidermek ve malikleri uzlaştırmak için Kanun kapsamındaki uygulamalar ile karar alınması ve alınan kararların uygulanması sürecinde Başkanlıkça lisanslandırılacak kuruluşların faaliyet göstermesine ilişkin düzenleme yapılmaktadır.

UYGULAMA PROJESİ ARANMAYACAK

MADDE-11: Yıkılacak derecede riskli olan ve doğal afetlerin meydana geldiği alanlarda uygulama projesi aranmaksızın ihaleye çıkılabilmesi ve riskli yapı tespiti ile tahliye işlemlerinde engellemelerle karşılaşılması durumunda, mülki idare amiri tarafından verilecek yazılı izine istinaden tespit ve tahliye işlemlerinin yapılabilmesi hususları düzenlenmektedir.Riskli yapıların dönüşümünde hak sahibinin mevcut taşınmazının değeri ile yeni yapıda hak sahibine verilecek konut veya işyerinin değeri gözetilerek kat karşılığı ile hasılat paylaşımı gibi usullerle dönüşüm projelerinin yapılabilmesine imkan sağlanmaktadır.

GELİRLERİN TOPLANMASINA YÖNELİK YENİ DÜZENLEME

MADDE-12: Başkanlığın dönüşüm gelirlerine ilişkin kalemler ile söz konusu gelirlerin toplanmasına ilişkin usul ve esaslar yeniden düzenlenmektedir. Ayrıca madde ile; Başkanlığa dönüşüm projelerinde kullanılmak üzere açılacak olan bu madde kapsamında sayılan gelirlerin toplanacağı dönüşüm projeleri özel hesabı düzenlenmektedir.6306 sayılı Kanun kapsamında yapılacak yardımlar ile vergi, harç ve ücret muafiyetlerinden faydalanma ve uygulama yapacak TOKİ ile ilgili İdarelere kaynak aktarılması hususlarında Başkanlık ile Bakanlığın görev ve yetki paylaşımı düzenlenmektedir.

SÖZLEŞMELİ PERSONEL İSTİHDAM EDİLECEK

MADDE-13: Başkanlıkça hizmet alımı, plan proje gibi işler ile dönüşüm uygulamalarının; Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığının bağlı, ilgili ve ilişkili kurum, kuruluşları ile bunların iştirakleriyle ve 4734 sayılı Kanun kapsamındaki idareler ile akdedecekleri protokoller çerçevesinde 2886 sayılı Kanuna ve 4734 sayılı Kanuna tabi olmaksızın gerçekleştirebilmesi düzenlenmektedir. Ayrıca, Başkanlığın 6306 sayılı Kanun kapsamında sözleşmeli personel istihdam edebilmesine olanak sağlanmaktadır.

YAPI KULLANIMININ İZİN BELGESİNE DÜZENLEME

MADDE-14: Kentsel Dönüşüm Başkanlığınca yürütülecek uygulamaların ivediliği sebebiyle Başkanlık tarafından yapılacak veya yaptırılacak yapılara, belirli şartların sağlanması kaydı ile avan projeye göre yapı ruhsatı verilmesi ve yapım işinin tamamlanması takiben otuz gün içinde yapı kullanma izin belgesi verilmesi hususları düzenlenmektedir.MADDE-15:Madde ile Kentsel Dönüşüm Başkanlığının gelirleri düzenlenmektedir.MADDE-16:Madde ile daha önce tüzel kişiliği haiz özel bütçeli bir idare olarak kurulmuş olan Kentsel Dönüşüm Başkanlığı için bu Kanun kapsamında açılan dönüşüm projeleri özel hesabının, 6306 sayılı Kanun hükümlerine göre yürütülecek dönüşüm uygulamalarının sekteye uğramaması amacıyla 2025 yılının sonuna kadar devam etmesi ve 2026 yılından itibaren de bu hesabın kapatılması düzenlenmektedir.

BAŞKANLIĞA DEVREDİLECEK

MADDE-17: Madde ile 775, 5366, 5393 ve 4706 sayılı Kanunlar ile diğer kanunlar kapsamında TOKİ’ye, İdareye ve diğer kamu idarelerine tahsis ve devredilmiş olup tahsis ve devir tarihinden itibaren iki yıl içinde dönüşüm uygulaması başlatılmayan taşınmazların geri alındıktan sonra Bakanlığa devredilmesi uygulaması Başkanlığa devredilmesi şeklinde değiştirilmektedir.Mevcut riskli alanlarda, rezerv yapı alanlarında ve riskli olarak tespit edilen yapıların bulunduğu parsellerde 6306 sayılı Kanun hükümlerine göre uygulama yapmaya Başkanlıkça karar verileceği düzenlenmektedir.

AFET BÖLGELERİNE BİLİRKİŞİ TEMİNİ

MADDE-18: Madde ile 6/2/2023 tarihinde meydana gelen depremler nedeniyle genel hayata etkili afet bölgesi olarak kabul edilen yerlerde, 1/1/2028 tarihine kadar, adli ve idari yargı mercilerindeki depremlerle bağlantılı iş, dava, soruşturma ve kovuşturmalarda bilirkişi ihtiyacının ivedi şekilde karşılanabilmesi amacıyla maddedeki 6754 sayılı Bilirkişilik Kanunun 10 uncu maddesindeki asgari şartları taşıyan ancak ilgili bilirkişilik bölge listesinde ve/veya listelerinde yer almayan bilirkişilerin, ilgili kanunlardaki usule tabi olmadan görevlendirilmesine imkân tanınmaktadır.

MADDE-19: Madde ile Kentsel Dönüşüm Başkanlığı yönetici kadrolarında görev yapanların 375 sayılı Kanun Hükmünde Kararnamenin (II) sayılı cetveli çerçevesinde ücret ve tazminat cetvelindeki yeri düzenlenmektedir.

MADDE-20:Yürürlük maddesidir.

MADDE-21:Yürütme maddesidir.