Sayıştay'ın İzmir raporu: Büyükşehir ve ilçe belediye denetimlerinde hangi detaylar öne çıktı?

GERÇEKİZMİR - Sayıştay'ın İzmir Büyükşehir Belediyesi'nin 2020 faaliyetlerine ait raporu yayınlandı. 

Büyükşehir'in 2020 yılı gelir bütçesinin 6 milyar 375 milyar 141 milyon 187 bin lira, gider bütçesinin ise 7 milyar 951 milyon 525 bin lira olduğu ve farkın borçlanma yönetimiyle sağlandığını vurgulandığı raporun genel denetim görüşü bölümünde "İzmir Büyükşehir Belediyesinin 2020 yılına ilişkin yukarıda belirtilen ve kamu idaresi tarafından sunulan, geçerli finansal raporlama çerçevesi kapsamındaki mali rapor ve tablolarının tüm önemli yönleriyle doğru ve güvenilir bilgi içerdiği kanaatine varılmıştır" ifadeleri yer alırken önemli detaylar da öne çıktı. 

GÜZELBAHÇE'DEKİ ARAZİ 
Denetim raporunda Büyükşehir Belediyesi tarafından Güzelbahçe İlçesi Yaka Mahallesi bulunan 32.984,38 m2 lik arazinin bir vakfa hastane inşa edilmesi amacıyla 49 yıllık intifa hakkı tesis edildiği ancak vakıf tarafından şu ana kadar hastane yapılması amacına yönelik herhangi bir girişimde bulunulmadığı bildirildi. İdarenin de hakkın iptaline yönelik bir girişimde bulunmadığını altı çizildi ve şu ifadelere yer verildi: Bir vakıf lehine verilen intifa hakkının amacına yönelik bir girişimde bulunulmamasına rağmen Büyükşehir Belediyesi tarafından intifa hakkının iptal edilmemesi ve sonuç olarak İdare tarafından söz konusu intifa hakkının sonlandırılması için dava sürecinin işletilmesi gerekmekte olup ilgili hakkın sonlandırılarak 32.984,38 m2 metrekarelik bir kamu kaynağının verimsiz kullanımı sonlandırılmalıdır.

MECLİS ÜYESİNDEN ALIM YAPILMASI ?
Bulgular arasından Büyükşehir Belediye Meclis üyesinin ortağı olduğu şirketten hem Büyükşehir Belediyesi hem de ESHOT tarafından alım yapılması da tespit edildi. Raporda konuyla ilgili şu ifadeler yer aldı: Yapılan incelemelerde Büyükşehir Belediyesi Meclis üyesinin sahip olduğu bir şirketten 2019-2020 yıllarında Büyükşehir Belediyesi 33.358,60 TL; Büyükşehir Belediyesi bağlı kuruluşu ESHOT tarafından 2020 yılında 664.908,63 TL alım yapıldığı görülmüştür. Sonuç olarak büyükşehir belediyesi meclis üyesinin ortağı olduğu şirketten 5393 sayılı Belediye Kanunu’nun hükümlerinde belirtilen yükümlülüklere aykırı olarak alım yapılmıştır.

İSTANBUL'DAKİ TAŞINMAZLAR 
Raporda dikkat çeken bir detay da 1959 yılında satın alınan ve İzmir Büyükşehir Belediyesi mülkiyetine bulunan İstanbul İli Beyoğlu İlçesi Sururi Mahallesi 853 ada 17 parsel 697 m2 arsanın üçüncü şahıslar tarafından kullanıldığının tespitine dair bulgu oldu. Bulgu açıklamasında, "1959 yılında satın alınıp Büyükşehir Belediyesi mülkiyetine kazandırılan konum ve değer açısından çok değerli bu taşınmazın Büyükşehir Belediyesi tarafından kullanılmaması ve üçüncü şahıslarca üzerine çay bahçesi ve yiyecek satışlarının yapıldığı imarsız dükkanların inşa edilerek işletilmesi kamu kaynaklarının etkin, ekonomik ve verimli olarak kullanılmadığı belirtilirken, sonuç kısmında ise, "2019 Yılı Sayıştay Denetim Raporunda da belirtildiği üzere kamu kaynağı olan bu taşınmaz üzerindeki üçüncü şahısların kullanımı sonlandırılarak taşınmazın değerinden ve mülkiyetinden Büyükşehir Belediyesince faydalanılması gerekmektedir" denildi.

İLÇELERDE ÖNE ÇIKAN DETAYLAR 
Öte yandan Sayıştay müfettişlerinin ilçe belediyelerine yönelik 2020 yılı faaliyet raporları da yayınlandı. İlçe belediye denetim raporlarında da önemli detaylar öne çıktı. 

KONAK: YÜKSEK PERSONEL GİDERİ 
Bulguların kalem kalem sıralandığı raporda yüksek personel gideri vurgusu dikkat çekti. Sayıştay'ın Konak raporundaki ilgili bölümde şu ifadelere yer verildi: Belediye Şirket personeli dahil personel giderlerinin, gerçekleşen en son yıl bütçe gelirlerinin yeniden değerleme oranlarıyla çarpımı sonucu ortaya çıkan tutarın %40’ını geçtiği tespit edilmiştir. İl Özel İdareleri, Belediyeler ve Bağlı Kuruluşları ile Bunların Üyesi Olduğu Mahalli İdare Birliklerinin Personel Çalıştırılmasına Dayalı Hizmetlerinin Gördürülmesine İlişkin Usul ve Esaslar’ın 5’inci maddesinde personel giderlerinin toplam giderler içindeki payına ilişkin üst sınır belirlenmiştir. Anılan hüküm gereğince; İdarelerin, şirket personeli de dahil yıllık toplam personel giderleri, idarenin gerçekleşen en son yıl bütçe gelirleri toplamının her yıl, bir önceki yıla ilişkin olarak 04.01.1961 tarihli ve 213 sayılı Vergi Usul Kanunu’nun mükerrer 298’inci maddesi uyarınca tespit ve ilan edilen yeniden değerleme oranında artırılması sonucu bulunacak miktarın yüzde kırkını aşamaz. Yapılan incelemede anılan mevzuat gereğince, belediye şirket personeli de dahil yıllık toplam personel giderleri, idarenin gerçekleşen en son yıl bütçe gelirleri toplamının her yıl, bir önceki yıla ilişkin olarak 213 sayılı Vergi Usul Kanunu'nun mükerrer 298’inci maddesi uyarınca tespit ve ilan edilen yeniden değerleme oranında artırılması sonucu bulunacak miktarın %40’ını aştığı görülmüştür. Mezkûr mevzuat hükümleri gereğince personel giderlerinin mevzuatta belirlenen düzeye getirilmesi sağlanmalıdır... 

BAYRAKLI: BORÇ EK FAİZ YÜKÜ GETİRİYOR! 
Bayraklı Belediyesi'ne ait Sayıştay raporunda ise belediyenin borçlarının yüksek faiz yükü getirdiği vurgusu yapıldı. Bulgu bölümünde, "İdare tarafından vergi ve prim borçları ile kamu idarelerine ait payların mevzuatlarında öngörülen süre içerisinde ödenmemesi nedeniyle bütçeye ek faiz yükü getirildiği tespit edilmiştir” ifadeleri yer aldı.

KARŞIYAKA: DOĞRUDAN TEMİN SINIRI AŞILDI 
Sayıştay'ın Karşıyaka Belediyesi'ne ait raporunda öne çıkan detay ise doğrudan temin sınırlarının aşıldığı vurgusu oldu. Raporun ilgili bölümünde, "Belediyenin hesap ve mali tablolarında yapılan incelemede doğrudan temin ya da pazarlık usulüyle yapılan mal alımlarının ve yapım işlerinin mevzuatta öngörülen yüzde 10’luk sınırı aşmasına rağmen aşan kısım için Kamu İhale Kurulundan uygun görüş alınmadığı tespit edilmiştir" ifadeleri yer aldı. 

BUCA: O HESAP UYUŞMADI! 
Sayıştay müfettişlerinin Buca Belediyesi ile ilgili raporunda belediyenin şirketlerinde sermaye tutarı ile mal ve hizmet üreten kuruluşlara yatırılan sermayeler hesabının uyuşmadığı vurgusu yapıldı ve şu ifadelere yer verildi: Buca Belediyesinin ortağı olduğu şirketlerde bulunan toplam sermaye tutarı ile 241-Mal ve Hizmet Üreten Kuruluşlara Yatırılan Sermayeler Hesabının uyuşmadığı tespit edilmiştir. Mahalli İdareler Bütçe ve Muhasebe Yönetmeliği’nin 241-Mal ve Hizmet Üreten Kuruluşlara Yatırılan Sermayeler Hesabı başlıklı 181’inci maddesine göre mal ve hizmet üreten kuruluşlara nakden veya ayni olarak verilen sermaye tutarları ve bu sermaye tutarlarının işletilmesinden doğan kâr ve zarar ile bütçeye iade olunan sermayelerin izlenmesi için
kullanılacağı belirtilmektedir. Mal ve hizmet üreten kuruluşlara gerek nominal sermaye ve gerekse ayni sermaye transferi şeklindeki iştirakler gerçeğe uygun değerleri ile bu hesaba kaydedilir. Sermayesine iştirak edilen mal ve hizmet üreten kuruluşlara nakdi veya ayni sermaye şeklindeki katılımlardan bu hesapta kayıtlı tutarların ilgili mal ve hizmet üreten kuruluşların öz kaynak hesaplarında karşılık olarak yer alan tutarlarla eşit olması gerekir... ” denilmektedir. Kurumun 2 şirkette ortaklığı bulunmakta ve bu şirketlerdeki toplam sermaye miktarının mali tablo ve yevmiye kayıtları ile belediyenin ortak olduğu şirketlerin sermaye hareketlerine ilişkin karar, bilanço ve sicil gazetesi bilgilerinin incelenmesinde 27.800.135,18 TL olduğu görülmüştür. Yukarıdaki yönetmelik hükümlerinden anlaşılacağı üzere Belediyenin 2020 yılı bilançosunda 241-Mal ve Hizmet Üreten Kuruluşlara Yatırılan Sermayeler Hesabında 27.800.135,18 TL borç bakiyesi vermesi gerekirken, 25.583.757,48 TL borç bakiyesi bulunmaktadır. Dolayısıyla 241-Mal ve Hizmet Üreten Kuruluşlara Yatırılan Sermayeler Hesabında 2.216.377,7 TL tutarında eksiklik bulunmaktadır.

ÇİĞLİ: DEFTERDE GERİYE DÖNÜK DEĞİŞTİRME TESPİTİ 
Sayıştay'ın Çiğli Belediyesi raporunda bazı kayıtların geriye dönük değiştirildiği tespiti dikkat çekti. İlgili bölümde, "Çiğli Belediyesi Birleştirilmiş Veriler Defteri incelendiğinde, bazı kayıtların geriye
dönük değiştirildiği tespit edilmiştir. Çiğli Belediyesi tarafından Sayıştayın BVAS sistemine yüklenmiş olan 2020 yılına ilişkin BVD içinden örneklem yöntemiyle yapılan kontrollerde, yılı geçtikten sonra bazı hesaplara ait bilgilerin değiştirildiği tespit edilmiş, yapılan değişiklilerden bazılarının aynı hesap kodunda alt kodlar arasında olduğu, bazılarının da hesaplar arası olduğu görülmüştür. Yapılan işlemlerin mevzuat açısından yanlış olduğu ve muhasebe sisteminin güvenirliğini zedelediği göz önüne alınarak, ilgili hususta sonraki dönemlerde usulüne uygun hareket edilmesi gerektiği değerlendirilmektedir" denildi. 

BORNOVA: EKAP'A KAYIT YOK! 
Bornova raporunda EKAP vurgusu dikkat çekti. Sayıştay'ın raporundaki bulguda, "Doğrudan temin alımlarına ilişkin EKAP kayıtlarının yapılmadığı görülmüştür. Kamu İhale Genel Tebliği’nin “Doğrudan temin kayıt formu” başlıklı 30.9.2. maddesine göre doğrudan temin yoluyla yapılan alımların, takip eden ayın onuncu gününe kadar "Doğrudan Temin Kayıt Formu” doldurularak EKAP üzerinden kayıt altına alınması
gerekmektedir. Bilindiği üzere, EKAP üzerinden yapılan doğrudan temin işlem süreçlerinde, satın alma
işlemi ve ilgili diğer hususlar detayları ile birlikte idarece EKAP’a kaydedebilmektedir. “Doğrudan temin işleminin mal, hizmet veya yapım işi olarak türü ve 22’nci maddenin hangi bendi ile alım yapıldığı” gibi bilgiler bu hususlar arasındadır. Belediye hesap ve işlemleri üzerinde yapılan incelemelerde, doğrudan temin ile yapılan satın alma işlemlerinin EKAP’a kaydedilmediği tespit edilmiştir. Doğrudan teminlerin EKAP’a kaydedilmemesi, mali yıl içerisinde Kanun’un 21 ve 22’nci maddelerindeki parasal limitler dâhilinde yapılan toplam harcama tutarının EKAP verileri ile elde edilememesine sebep olduğu değerlendirilmektedir" ifadeleri yer aldı.