Sayıştay'ın İzmir raporu: İlçe ilçe öne çıkan çarpıcı detaylar!

GERÇEKİZMİR - Sayıştay İzmir’deki ilçe belediyelerinin 2023 faaliyetlerine ait raporları yayımladı.

Sayıştay’ın şu ana kadar yayımladığı belediyelerin raporlarında çarpıcı tespitler ve uyarılar yer aldı.

İşte Sayıştay’ın yayımladığı raporda ilçe belediyelerine dair öne çıkan detaylar…

BAYRAKLI

Belediyenin şirket personeli dahil toplam personel giderlerinin mevzuatta belirlenen sınırı aştığı tespit edilmiştir.

Yapılan inceleme sonucunda; Belediyenin şirket personeli de dahil yıllık toplam personel giderlerinin 588.731.502,18 TL olduğu, bu tutarın gerçekleşen en son yıl bütçe gelirleri toplamının yeniden değerleme oranında artırılması sonucu bulunan 1.041.175.924,71 TL’nin %40’ına tekabül eden 416.470.369,88 TL'nin üzerinde gerçekleştiği görülmüştür. 2020, 2021 ve 2022 yılı Sayıştay Denetim Raporunda da yer verilen bu hususta, Belediyenin toplam personel giderlerinin anılan mevzuat hükümleri uyarınca belirlenen % 40 sınırına indirilmesi gerekmektedir.

GAZİEMİR

Kamu İdaresi tarafından belediye şirketi üzerinden istihdam edilen personel için Şirkete ödenmesi gereken hakedişlerin eksik ödendiği, dolayısıyla Şirket tarafından SGK primi ve vergi gibi yükümlülüklerin ilgili kurumlara ödenemeyerek gecikme zammı ve faizi ile birlikte biriktiği görülmüştür.

Yapılan inceleme neticesinde, belediye şirketinden personel çalıştırılmasına dayalı hizmet alımı yapılmakta olup, söz konusu hizmet alımına ilişkin 2023 yılında yapılan hakediş ödemelerinin geçmiş dönem borçlarına istinaden ve genellikle hakediş tutarlarını karşılamayacak şekilde ödendiği tespit edilmiştir. Öte yandan belediye şirketinin vergi ve sosyal güvenlik kesintilerini de ilgili kurumlara zamanında aktarması gerekmekte olup ancak Kamu İdaresi tarafından geciktirilen ödemelerden dolayı anılan yükümlülükler yerine getirilemediğinden 54.644.265,67 TL vadesi geçmiş vergi borcu aslı ve 40.308.390,09 gecikme zammı borcu ile, 281.824.810,19 TL sosyal güvenlik prim borcu bulunduğu, söz konusu borçlar dolayısıyla şirket sermayesinin borca batık olduğu tespit edilmiştir. Ayrıca şirketin bu borçlar sebebi ile Kamu İdaresinin 187 taşınmazı üzerine tapuda haciz şerhi koyulduğu görülmüştür. Bu bağlamda Kamu İdaresi tarafından, personel çalıştırılmasına dayalı hizmet alımlarına ilişkin tahakkuk ve ödemelerin zamanında ve tam olarak yapılması ile şirketin borca batık olma durumunun giderilmesi yönünde gerekli tedbirlerin alınması veya şirketin iflasına ilişkin işlemlerin yerine getirilmesi gerekmektedir.

KARŞIYAKA

Kamu İdaresi tarafından işletilen konukevlerinin, kurum açma izni ve işyeri açma ve çalışma ruhsatının olmadığı ve mevzuatta belirlenen şartları taşımadan faaliyet gösterdiği görülmüştür.

Yapılan incelemede, Karşıyaka Belediyesi İşletme ve İştirakler Müdürlüğü bünyesinde işletilen 23 kişi kontenjanlı bir erkek öğrenci konukevi ile 28 ve 48 kontenjanlı iki kız öğrenci konukevi bulunduğu ve bu yerlerin kurum açma izni ve işyeri açma ve çalışma ruhsatı olmadan faaliyet gösterdiği tespit edilmiştir. Diğer yandan bahse konu yerlerin adı her ne kadar konukevi olarak geçse de İdare, fiili olarak bu yerlerde yükseköğrenim öğrencilerine yurt hizmeti sunmaktadır. Bu yüzden öğrencilere yurt hizmeti sunulan bu yerlerin; kurum kapasitesi, yurt binasının yerleşim planı, görevli personel, öğrencilerin barınma şartları ve kayıt işlemleri gibi konularda Yükseköğrenim Özel Barınma Hizmetleri Yönetmeliği’nde belirtilen hükümlere uygun olarak hareket edilmesi gerekmektedir. İdarenin öğrencilere barınma hizmeti verdiği yerlerin bahse konu mevzuat hükmünde aranan şartları tam olarak taşımadığı ve yangın mevzuatına uygun olmadığı yapılan incelemeden anlaşılmıştır. 1/8/2024 tarihine kadar bu eksiklikler giderilerek bu yerler için kurum açma izni ve işyeri açma ve çalışma ruhsatı alınmadığı takdirde mevzuatta belirtilen idari yaptırımlar ile karşılaşılacak ve İdare açısından kamu zararı oluşacaktır. Kamu İdaresi cevabında bulguda yer alan tespitlere katılmış olup 23 kişi kontenjanlı erkek öğrenci konukevinin mevzuatta belirtilen şartları taşımadığından kapatıldığını; 28 ve 48 kişi kontenjanlı kız öğrenci konukevleri ile ilgili olarak ruhsat alma çalışmalarının başlatıldığını belirtmiştir. İdarenin mahalli müşterek ihtiyaç kapsamında öğrencilere sunduğu barınma hizmetinin, ilgili Bakanlığın belirlediği esaslara uygun ve valilik iznine tabi bir şekilde yürütülmesi ve barınma hizmeti için gerekli olan şartlardan eksik olanların mevzuata uygun bir şekilde giderilerek kurum açma izni ve işyeri açma ve çalışma ruhsatı alınması gerekmektedir.

BALÇOVA

Belediye Şirket personeli dâhil yıllık toplam personel giderlerinin, gerçekleşen en son yıl bütçe gelirlerinin yeniden değerleme oranı ile artırılmış miktarının %40’ını geçtiği görülmüştür.

Yapılan incelemede, ayrıntısı aşağıdaki tabloda görüleceği üzere Belediyenin Şirket personeli dahil yıllık toplam personel giderlerinin 185.445.639,38 TL olduğu, bu tutarın gerçekleşen en son yıl bütçe gelirleri toplamının yeniden değerleme oranında artırılması sonucu bulunan 300.410.422,40 TL’nin %61,73’ünü oluşturduğu ve toplam personel giderlerinin %40’ın üzerinde olduğu tespit edilmiştir. Ayrıca, yıllık personel giderinin yasal sınırın üzerinde olmasına rağmen Belediye tarafından kendi şirketine personel alımında bulunulduğu ve buna ilişkin Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığından herhangi bir izin alınmadığı görülmüştür. Yukarıda yer alan açıklamalar çerçevesinde, personel giderlerinin yasal sınırın altına ininceye kadar personel alımı yapılmaması gerekmekte olup ihtiyaç duyulması durumunda ise personel alımına ilişkin Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığından izin alınması gerektiği değerlendirilmektedir.

KONAK

Gecekondu gelirleri ve imar barışından elde edilecek bazı gelirler için oluşturulan fonda biriken tutarların ilgili mevzuata aykırı olarak kullanıldığı tespit edilmiştir.

775 sayılı Gecekondu Kanunu’nun “Fonların teşkili ve kullanılması” başlıklı 12’nci maddesinde Kanun’daki hizmetlerin yürütülebilmesi için sağlanacak gelir kaynakları sıralanmış olup bu gelirlerin ilgili belediyeler adına açılacak özel hesaplarda toplanacağı belirtilmiştir. 13’üncü maddesinde ise bu fonda toplanacak tutarların Toplu Konut İdaresi Başkanlığının izni alınarak kullanılabileceği belirtilmiş ve hangi amaçlar doğrultusunda harcanabileceği tahdidi olarak sayılmıştır. Yapılan incelemelerde, gecekondu gelirleri için oluşturulmuş vadeli banka hesabından 316.982,46 TL tutarında belediyeye ait cari hesaba virman yapıldığı görülmüştür. Cari hesaba aktarılan toplam meblağın tamamının belediyenin vadesi geçmiş vergi, sigorta, emekli keseneği borçlarının ödenmesi için kullanıldığı anlaşılmıştır. Bu şekildeki uygulama ise anılan Kanun’da belirtilen amaçlara uygun değildir. Bu itibarla, İdarenin ilgili gelir kalemlerinin bir fon hesabında toplanması ve Kanun’da belirtilen amaçlar doğrultusunda kullanılması gerekmektedir.

ÇEŞME

Yat Limanı ve Kamu İdaresine Ait Kafeteryanın İşletme Haklarının İhaleye Çıkılmadan Doğrudan Belediye Şirketine Verilmesi

Kamu İdaresi tasarrufunda bulunan yanaşma yeri ve kafeteryanın işletme haklarının ihaleye çıkılmadan doğrudan protokol yapılarak İdarenin, sermayesinin tamamına sahip olduğu şirkete verildiği görülmüştür.

İdarenin ihale yoluna başvurmadan; tasarrufunda bulunan yat yanaşma yerinin işletme hakkını 08.02.2000 tarihinde imzalanan protokol ile taraflardan birinin diğerine fesih ihbarında bulunmadığı sürece süresiz olarak ve kafeteryanın işletme hakkını ise Başkanlık oluru ile doğrudan sermayesinin tamamına sahip olduğu Kamu İdaresi Şirketine kiraya verdiği tespit edilmiştir. Kamu İdaresi tarafından bulguda tespit edilen hususa ilişkin düzeltme işlemlerine başlanılacağı belirtilmiştir.

DİKİLİ

-İdarenin muhtelif ticari faaliyetleri kapsamında (restoran, kafe, plaj, vb.) işletilen bütçe içi işletmenin muhasebe işlemlerinin işletmeye özgü olarak kullanılan programda tutulduğu, belediye muhasebesinde ise sadece işletmenin gelir ve giderinin gösterildiği diğer iş ve işlemlerinin idarenin muhasebesinde yer almadığı görülmüştür. Sonuç olarak, bütçe içi işletmenin kurumlar vergisine tabi ticari mal ve hizmet satımlarına ilişkin faaliyetleri dışındaki işlemlerinin Mahalli İdareler Bütçe ve Muhasebe Yönetmeliği hükümleri gereği idare muhasebesinde yer verilmesinin uygun olacağı düşünülmektedir.

- Serbest tüketici durumunda olan Belediyenin elektrik enerjisi ihtiyacının elektrik dağıtım şirketinden ihale yapılmaksızın karşılandığı görülmüştür. İdarenin elektrik ödemelerinin incelenmesi sonucunda, 2023 yılında EPDK tarafından serbest tüketici sayılmak için belirlenen 1.000 kWh’lık limitin çok üzerinde elektrik sarfiyatı olmasına karşın 4734 sayılı Kanun’da belirlenen ihale usullerinden biri ile alım yapılmak yerine bölgede görevli tedarikçiden doğrudan alım yapıldığı tespit edilmiştir. Sonuç olarak, Belediyenin elektrik enerjisi ihtiyacının ihale yoluyla karşılanması gerektiği, piyasada rekabet koşullarının oluşmaması veya yıllık tüketim miktarının yukarıda belirtilen limitleri aşmaması halinde ise doğrudan temin usulünün kullanılabileceği değerlendirilmektedir.

FOÇA

Gecekondu fonu hesabının özel bir bankada açıldığı ve bu fonda toplanan gelirlerin cari harcamalarda kullanıldığı tespit edilmiştir. Foça Belediyesince kanunen açılması gereken fon hesabı anılan mevzuat hükümlerinin aksine, özel bir bankada açılmış, yıl içerisinde söz konusu hesaba 614.706,14 TL giriş yapılmış, hesaptan 552.081,49 TL çıkış gerçekleşmiştir. Çıkışı gerçekleştirilen söz konusu tutarların, 775 sayılı Gecekondu Kanunu gereği yapılması gereken işler dışında cari harcamalarda kullanıldığı görülmüştür. İdare bulguda yer alan tespitlere katılarak ilgili mevzuat kapsamında gerekli iş ve işlemlerin gerçekleştirileceğini ifade etmiştir. Öte yandan tespit edilen bu husus İzmir Foça Belediyesi 2017 Yılı Sayıştay Denetim Raporunda yer almasına rağmen gereken işlemlerin İdare tarafından yapılmadığı anlaşılmaktadır. Yukarıda yapılan açıklamalar doğrultusunda İdare tarafından gecekondu fonu hesabının 775 sayılı Kanun’da belirtilen bankada açılması ve fon gelirlerinin anılan Kanun’da belirtilen amaçlar için kullanılması gerekmektedir.

KARABURUN

-Büyükşehir Belediyesi tarafından Belediyeye aktarılması gereken müze payının takibinin yapılmadığı görülmüştür. Yapılan incelemede, Büyükşehir Belediyesince gönderilmesi gereken payın düzenli gönderilmediği, örneğin 2021 yılı ve 2022 yılında gönderilmesi gereken payın 2023 yılında gönderildiği, 2023 yılına ilişkin payların ise gönderilmediği anlaşılmıştır. Büyükşehir Belediyesince tahsil edilen ve Kamu İdaresine aktarılması gereken müze paylarının takibinin yapılması gerekmektedir.

- Hazineye ait taşınmazların satışından elde edilen gelirlerden Belediye’ye gönderilen %10’luk gecekondu fonu payının vadesiz banka mevduat hesabında izlendiği ve amacı dışında kullanıldığı görülmüştür. Gecekondu Fonu’nda biriken tutarların vadeli ve ayrı bir hesapta tutulması ve bu hesaptan mevzuatın izin verdiği durumlar haricinde harcama yapılmaması gerekmektedir.

- Belediye sınırları içerisinde işyeri açma ve çalışma ruhsatı olmaksızın faaliyet gösteren işyerleri olduğu tespit edilmiştir. Sonuç olarak, ruhsatsız faaliyet gösteren işyerlerinin idare nezdinde kayıt altına alınması ve haklarında gerekli işlemlerin yapılmasıyla belediye gelirleri arasında sayılan iş yeri açma izin harcının takip ve tahsilatına ilişkin süreçlerin gözden geçirilerek etkin bir biçimde yerine getirilmesi gerekmektedir.

TİRE

-İdarenin İzmir Büyükşehir Belediyesine devrettiği taşınmazların muhasebe çıkış kayıtlarının yapılmadığı görülmüştür. Yapılan incelemelerde, İzmir Büyükşehir Belediyesine devredilen arsa ve arazi niteliğinde olup toplam değeri 10.538.034,00 TL, bina niteliğinde olup toplam değeri 275.000,00 TL olan taşınmazların muhasebe kayıtlarından çıkarılmadığı görülmüştür. İdarenin devrettiği taşınmazların mali tablolarda görünmesi nedeniyle 250 Arsa ve Araziler Hesabı ile 252 Binalar hesaplarının hatalı bilgi içermesine yol açmıştır.

- 696 sayılı KHK kapsamında belediye şirketinde istihdam edilmeye başlanan işçilere yönelik olarak Şirkete ödenmesi gereken hakedişler SGK primleri,vergi tutarları, genel giderler ve yüklenici karı kadar eksik ödenmekte, dolayısıyla Şirket yükümlülükleri ilgili kurumlara zamanında ödenemeyerek birikmekte ve bunun sonucunda faiz ve gecikme cezalarıyla ödenmektedir. Sonuç olarak, 5018 sayılı Kanun ile kamu kaynaklarının etkili, ekonomik ve verimli bir şekilde elde edilmesi ve kullanılması amaçlanmaktadır. İdare bütçesinin stratejik planlama çerçevesinde hazırlanarak Şirkete ödenmesi gereken personel hizmeti bedellerinin sadece net ücret, bireysel emeklilik tutarı ve icra kesintisi toplamı üzerinden yapılan hesaplama sonucu bulunan tutar üzerinden değil, ilgili kamu idarelerine ödenmesi gereken ve hakedişin gider kalemlerinden tamamına ilişkin tutarların dahil edilerek ödenmesi gerekmektedir. Böylece alacaklı kamu idarelerine ödenmesi gereken söz konusu kalemler zamanında ödenerek İdare bütçesine gecikme zammı- faizi gibi ek külfetler getirilmemiş olacaktır.

- Belediyenin yetki ve görev sınırları içinde işyeri açma ve çalışma ruhsatı olmaksızın faaliyette bulunan işletmelerin olduğu ve buna bağlı olarak da İdarenin, işyeri açma izni harcı geliri kaybına uğradığı görülmüştür. İdarenin kiraya verdiği faal işyerlerinden 256 adedinin incelenmesi sonucu 166 adedine ilişkin işyeri açma ve çalışma ruhsatı düzenlenmediği; buna bağlı olarak da İdarenin işyeri açma izni harcı geliri kaybına uğradığı tespit edilmiştir. Sonuç olarak, İdarenin yetki ve görev alanındaki işletmelerin, işyeri açma ve çalışma ruhsatlarının bulunup bulunmadığının takibini sağlaması ve buna bağlı olarak da işyeri açma izni harcının zamanında tahsil edilmesi gerekmektedir.

- İdare tarafından pazar yeri tahsis ücreti tahsilatının yapılmadığı görülmüştür. Yapılan incelemede, pazar yerlerinde adına satış yeri tahsis edilmiş olan 43 pazarcı ve üretici bulunmasına rağmen sadece 17 kişiden tahsis ücretinin alındığı geri kalan kişilerden ise herhangi bir tahsilat yapılmadığı tespit edilmiştir. Pazar yeri tahsis ücretinin Yönetmelik’in “Tahsis ücreti” başlıklı 15’inci maddesine göre tahsili sağlanmalıdır.

- İdarede görevli bazı işçilere 4857 sayılı İş Kanunu’na aykırı olarak bir yıl içerisinde iki yüz yetmiş saati aşacak şekilde fazla çalışma yaptırıldığı görülmüştür. Yapılan incelemede bazı birimlerde görevli işçilere yıllık ikiyüzyetmiş saatin üzerinde fazla mesai yaptırıldığı görülmüş olup söz konusu düzenlemeler uyarınca işçilere bir yılda ikiyüzyetmiş saatten fazla çalışma yaptırılmamalıdır