"Bu kadar basiretsiz bir İzmir olabilir mi?"

Efe Can TAN / GERÇEKİZMİR- İzmir’in en önemli simgelerinden Kemeraltı Çarşısı… İçinde bulundurduğu havralar, hanlar, camiler ile tarihi bir mekan, zanaatkarları ve 100 yıllık dükkanları ile kentin ticaret hayatına imza atmış dünyanın en büyük açık hava pazarı…

2020 yılında UNESCO tarafından "İzmir Tarihî Liman Kenti" adıyla oluşturulan miras alanının bir parçası olarak Dünya Mirası Geçici Listesi’ne dahil edilen Kemeraltı günümüzde birçok sorunla baş ediyor. Aşırı yağışlar çarşı esnafının her defasında su baskınları ile mücadele etmesine yol açarken bölgedeki altyapıyı güçlendirmek için çalışan İzmir Büyükşehir Belediyesi yağmur suyu ve kanalizasyon hatlarının yapımına geçtiğimiz yıl başladı. Tarihi Çarşı’nın önemli yapıtaşlarından Havra Sokağı’nda yapılan altyapı çalışması da yine geçtiğimiz yıl tamamlandı ayrıca sokak yapılan çalışma ile modern bir görünüme kavuştu. Tarihi Çarşı’nın 2 sene içinde UNESCO Dünya Mirası Listesi’nde girmesi bekleniyor. Kemeraltı’nın listeye girmesinin çarşının prestijini artıracağı ve bölgenin tanıtımına büyük katkı sağlayacağı düşünülüyor. 

Tarihi Çarşı’nın tek sorunu altyapı değil… Hanutçuluk, güvenlik, aydınlatma, üstyapı, ekonomik kriz, zanaatkarların çarşıyı terk etmesi ve ticarette dijitalleşmenin getirdiği rekabet ortamı çarşının en önemli sorunları arasında. 

Tarihi Kemeraltı Esnaf Derneği Başkanı Semih Girgin derneğin yeni kullanmaya başladığı ve esnafı bir araya getirerek çarşının sorunlarına çözümde katkı sunacağına inandığı yeni dernek binasında Kemeraltı’nın sorunları ve çözüm önerilerini anlattı. 

‘’ESNAF ARKADAŞLARIMZ AYNI HATALARI YAPIYOR’’

Son dönemde hayata geçirdikleri bir projeden bahseden Girgin Kemeraltı’nı 35’e böldüklerini her 35 bölgedeki esnafın yanındaki 4 esnafla birlikte kendi yönetimini oluşturacağını ve böylelikle çarşının sorunlarının dernek yönetimine daha kolay ulaşmasını sağlayacaklarını belirtiyor. Girgin Kemeraltı’nda yaşanan sorunları anlatarak sözlerine şöyle başladı, ‘’Bugün hala bazı esnaf arkadaşlarımız aynı hataları yapıyor. Kazanamadıkları parayı, kısa yoldan kazanmaya çalışıyorlar. 15 liralık bir ürünü turiste 15 euro diyebiliyor mesela. Esnaflıkta böyle bir şey yok. Bu yüzden bütün ürünlerde etiket gerekiyor bununla ilgili de odaların destek sağlamasını bekliyoruz ki bu da çalışmayı düşündüğümüz önemli konulardan bir tanesi…’’

‘’ESNAFA SOR KARDEŞİM!’’

Girgin sözlerine şöyle devam etti, ‘’Herkes bu alanda yaşıyor, her alanın kendine göre bir sorunu var. Her sorunu devlet baba veya belediye yapsın değil çözümde biz ne yaparızı konuşmak istiyoruz bu yeni geçtiğimiz dernek binamızda bunu sağlamak istiyoruz. Belediye olsun kamu olsun onlar da burada bir şey yapacağı zaman bize sorsun çünkü her para ülkenin parası ama reeldeki insana sormazsanız biz 6 ay sonra burayı bozuyoruz kendimize çeviriyoruz. Bu kayıp artık olmasın derdindeyiz. 50 senesini buraya vermiş esnafa sor kardeşim! Yazdığın çizdiğin mimarı proje buraya uygun mu değil mi? Çünkü yaşayan o sahip çıkacak olan o. Masa başındaki kişinin muhteşem çizdiği şeyin karşılığının bu olmadığını o bilmiyor ki yaşamamış ki içeride, çizmiş kabul ettirmiş, SİT’ten kuruldan geçmiş gel buraya bak bakalım bunu burada yaşatabilir miyiz? Ona kadar düşünmek zorundayız.’’

‘’KRUVAZİYER TURİZMİ İŞİN GIDISININ GIDISI!’’

İzmir’in turizm potansiyeli ve bunun Kemeraltı’na yansımaları hakkında konuşan Girgin, ‘’Bizim bakış açımızda İzmir’i yönetenlerin kenti turizm şehri yapmak için buna göre çalışıp, organize etmeleri gerekiyor. Geçmiş dönemlerde bu hep yarım kalmış. Bugün Eskişehir’e, Gaziantep’e gıpta ile bakıyorsak, yerli turist oraları besliyorsa İzmir’in çok daha artı değerleri varken bunları kullanamıyor olması esnafın suçu değil! Bizim bu konuda ciddi hatalarımız, ayıplarımız var ama bize dokunulmadı ki. Bu insanların genel sorunları çözülmedi. Hala bu şehrin yerli, yabancı turisti yok. Kruvaziyerle turist gelsin istiyoruz ama o bu işin ‘gıdısının gıdısı’ en son parçası. 3, 5 bin kişi gelecek de onlardan bin kişi de Kemeraltı’nda gelecek, Kemeraltı’nda ne pazarlayacağız? Kemeraltı’nda altyapı problemi hep ötelendi. Bugün girmeyelim seçim var, bugün girmeyelim esnaf rahatsız olur dendi iş bu noktaya kadar geldi. Maliyetler de şu an deprem, yangın, TL’nin değer kaybı ile artmış durumda. Belediyenin masrafları arttı vaz mı geçtiler hayır. Bizim duyduğumuz 2, 3 ay içinde Kemeraltı’nda altyapı çalışmaları başlayacak. Genel bütün sokaklara. Esnafımızı da buraya davet edeceğiz ve o süreçte onları mağdur etmemek için beklentilerimizi sıralayacağız belediyeye. UNESCO bizim için çok önemli 2 yılımız kaldı. UNESCO süreci Kemeraltı’nın değişimi için şans. Girsek de girmesek de buna ihtiyacımız İzmirliye Kemeraltı bu konuda borçlu’’ dedi. 

‘’BU KADAR BASİRETSİZ BİR İZMİR OLABİLİR Mİ?’’

Çarşıdaki tabela kirliliği, yolların düzensizliği ve tezgahların sokakları işgal etmesi başlıklarından bahseden Girgin çarşı içinde bulunan tarihi sinagoglara rağmen İzmir’in inanç turizminden yararlanamamasından ‘Bu kadar basiretsiz bir İzmir olabilir mi’’ diye şikayet etti. 

Girgin, ‘’Bu sokakta esnafların altyapısı, yolu çok kullanışlı değil. Bugün Kemeraltı tarihi mekan diyoruz otoban direkleri ile aydınlanıyoruz buna layık görüldük yıllarca, yakışabilir mi bu kadar tepeden ışıklandırma zaten gece her taraf karanlık yaşatamıyoruz burayı ama burada bir değişim başladığında biz de esnafa diyeceğiz ‘’Bakın belediye tabela kirliliğine asla izin vermeyecek’’ çok doğru tabela kirliliğini denetleyecek mekanızma belli. Her sokağa girdiğimizde oradaki tabela kirliliğinin bertaraf edilmesi gerek. Bunu esnaf da istiyor. Esnafın yüzde 90’ı, İzmirlinin yüzde 100’ü istiyor. Bunu boş bırakırsanız biz doldururuz. Tabela kirliliği ayıbımızı örtelim. İşgalse sınırlarımızı belirleyelim ama bunu denetleyin. Bir dükkan 1 metre sokağa doğru çıkmış, öbürü 5 metre çıkmış, diğeri 3 metre çıkmış, bazısı hiç çıkmamış. Ürün satan kişinin ne kadar dışarı, sokağa taşabileceğinin bir standardı olması lazım. Yolu halkın yaya olarak kullanabilmesi lazım. Burada başlanacak altyapı çalışmalarını başlangıç olarak görüyoruz win-win’e dönmek istiyoruz. Belediye benim altyapımı yapıyor musun, yoldaki taşımı yapıyor musun, taş deyince de bizim beklentimiz kadın topuklu giymişse rahat yürüsün, çocuk arabası rahat yürüsün bir de çökmemesi için altına hasır beton atın siz de biz de bir ömür rahat edelim. Bir esnafın beklentisi ne olur? Aydınlatma direkleri olsun bizim beklentilerimiz, belli yerlerde üst örtü ile çözmeye çalışalım çünkü yağmurla, güneşle… Benim 50 yıl öncesine kadar AVM yoktu benim savaşaçağım rakibim yoktu ama şimdi o kadar çoğaldı ki ama buraya insanlar hala old town olarak geliyorlar. Tarihi olarak gösterilebilecek şeylerin çoğu kapalı, üzeri tel kafes yıkıntı. Sinagoglar örneğin. Turistin de görmesi lazım. Dünyanın hiç bir yerinde olmayan 9 tane sinagog İzmir’de ve biz bundan 1 kuruş inanç turizminden para kazanamıyoruz! Bu kadar basiretsiz bir İzmir olabilir mi? Onun sebebi de esnaf değil ki. Esnafın yanlışı var. Esnaf yatırım yapıldığında o da değişime ayak uydurup kendi dükkanına yatırım yapacak ama hiç kimse bir şey yapmayınca o neden yapsın? Gelen kitle belli, kitlenin alım gücü belli’’ dedi. 

‘’ESNAF EŞİNİ, KIZINI ÇARŞIYA İNDİRTMİYOR!’’

Tarihi Çarşı’da müşteri çekmek için vatandaşların yolunu keserek satış yapmaya çalışan ‘hanutçu’ olarak tabir edilen kişiler ve bu uygulamanın getirdiği sorunlar hakkında konuşan Girgin, ‘’Kocasının yanında kadına dokunmak veya arkasından söylemsel olarak bir ürünün pazarlama şekli bugün Mardin’e gidin, bugün Diyarbakır’a gidin böyle bir çirkinlik yok! Esnaf eşini, kızını çarşıya indirtmiyor! Neden? Birisi laf söylerse o da şikayet ederse gidip kavga etmesi lazım!’’ dedi. 

Girgin şöyle konuştu, ‘’Hanutçuluk bir günde bitirilir… Şu anda azaldı. Bunu yapan da esnafım. Sokak arasında veya hanlardan çıkan müşterileri almaya çalışan kitleyi çalıştıran de benim esnafım ama bir günlük iş… Onlar da mutlu değil yani bu işi yapan kitlenin çoğunluğu artık mutlu değil esnaf bundan zarar görüyor İzmirli artık buradan ayağını çekiyor. En doğal hakkı bu İzmirlinin hakettiği bir durum değil. Nasıl çözeceğiz? Devlet istese bir dakikada çözer ama biz bunu iyi niyetle hoşgörü ile uğraşabildiğimiz kadar uğraşacağız yapamadığımız yerde devlet baba gelecek gereğini yapacak çünkü Türkiye’de kalmadı çığırtkanlık. Kocasının yanında kadına dokunmak veya arkasından söylemsel olarak bir ürünün pazarlama şekli bugün Mardin’e gidin, bugün Diyarbakır’a gidin böyle bir çirkinlik yok! Kaymakamlık, belediye ve polis de çalışıyor bu konuda ama boş bıraktığınız an hemen dolduracak kitle var. Bu kadar uğraşacak şey varken Kemeraltı bununla mı uğraşacak içeriye müşteri çekeceğiz diye kapının önüne çıkıp çirkin sözlerle insanları taciz etmenin ne anlamı var? Böyle bir şey yok artık pazarlamada. Onlar müşteriyi iyi mal satıp daha iyi para kazanıyorlarsa hepimiz sokağa çıkalım, herkesin kolundan tutalım, herkes tuttuğuna içeride mal satsın o zaman, böyle bir şey yoksa niye Kemeraltı bu kadar aidiyet duygusunu kaybetti? Neden diğer esnaf bunu yapana kardeşim bu yakışıyor mu demiyor ? Esnaf karısını, kızını çarşıya indirtmiyor! Neden? Birisi laf söylerse o da şikayet ederse gidip kavga etmesi lazım! Şimdi başını belaya m soksun adam? Git diyor semtinden al veya AVM’ye git diyor. Ben kendi elimle kendi ayağıma sıkıyorum. Bunu esnaf kitlesiyle oturup konuşmamız lazım ama o çirkinlik Kemeraltı’na asla ve asla yakışmıyor hanutçuluk konusunda yasa açık.’’

‘’MAL GERİ ALMIYORUM’ DÖNEMLERİ ARTIK BİTTİ’’

Kemeraltı’nda çarşının yapısına uygun olarak ve tarihi ruhunu bozmadan AVM’deki müşterinin memnuniyetini sağlamak ve kendilerini güncellemek istediklerini belirten Girgin, ‘’Burada savaşımız AVM’deki müşteri memnuniyeti neyse insanların beklediği aynısını Kemeraltı’nda sağlamak. İnsanlar AVM’de otoparkına giriyor, kahvesini içiyorsa itibar görüyorsa Kemeraltı da bunu vermek zorunda ticaret biraz da böyle bir şey. Şimdi burada mal değiştirmek, para iadesi artık Kemeraltı’nın kaçacağı değerler değil. ‘Mal geri almıyorum, para iade yapmıyorum, abla alamayacaksan dokunma’ diyeceğimiz dönemler artık bitti’’ dedi. 

'’KEMERALTI’NA KÜSMÜŞ CİDDİ BİR KESİM VAR!’’

Kemeraltı’nda sorunların düzelmesi için büyük markaların da çarşıya gelmesi gerektiğini altını çizen Girgin, ‘’Esnafın kendine çeki düzen vermesi için belli markaların buraya gelmesi lazım ki etki tepki olsun her taraf aynı adam niye değişsin ki? İzmir’de neredeyse 5 milyon insan var diyoruz ama buradan kopmuş, küsmüş ciddi de bir kesim var! Kardeşim diyor ben geleceğim ama ‘otoparktan şikayetçi, yoldan şikayetçi, akşam gelecek karanlıktan şikayetçi, ben geleceğim diyor ama eşinin rahatsız edilmesinden şikayetçi’’ dedi. 

KEMERALTI’NIN GİZLİ SORUNU!

Kemeraltı’nda dükkanların ve restoranların bulunduğu bölümlerin arkasındaki konutların sahiplerinin yaşadıkları yeri terk ettiğini bu alanların şimdilerde boş kaldığını vurgulayan Girgin bu alanların da çarşı için bir sorun teşkil ettiği görüşünde. 

Girgin, ‘’UNESCO diyoruz ama Kemeraltı’na buna hazırlayacak olan altyapıyı yapmıyoruz her şey insanda bitiyor. İnsanın kabul etmediği, istemediği bir şeyi zorla yaptırabilir misin? Buraya altın dök binaları restore et, en iyi kitleyi getir yanındaki insanı heyecanlandıramazsan çöker gidersin. Kemeraltı’nın en büyük sorunu bu gözüken yüz değil, arkada katma değer sağlayacak yaşam alanları var. Eskiden burası evlerin arkada olduğu dükkanların önde olduğu alışveriş yapılan bir alandı. Zenginleşen başka yerlere gidince o çöküntü alanlarına yerel hiçbir şey düşünmemiş. Ayakkabıcılar Çarşısı gibi boşaltıldı hala bomboş. Yaşamın olduğu yerin mal sahipleri ölmüşse torunları, çocukları sahip çıkamadı. SİT’ten dolayı kıpırdayamadı. Ben burayı restore etsem dedi etraftaki herkes artık çöküntü alanı olmuş yanda şarapçı, uyuşturucu kullanan ben ne yapayım dedi, çekti gitti ve sahip çıkmadı, en büyük sıkıntımız bu aslında buranın gizli sorunu bu! Burası ne kadar yatırım yaparsanız yapın bir arkası burayı besleyen bir kitle. Onun için bu arka tarafın topyekün valilik veya yöneticiler o binalar için mal sahiplerine kardeşim 3 yıl veya 5 yıl ya sat ya kamulaştırırım ya da ortak bul ya burayı bir şekilde kiralattır burası katma değer sağlasın ekonomiye’’ 

‘’BİNA ELE GEÇİRİLMİŞ, İŞ Mİ BU?’’

Kemeraltı’nda bulunan boş binalar hakkında sözlerine devam eden Girgin, ‘’İstanbul’dan kadın gelmiş çok güzel bir yeri var Arap Fırını’nın arkasında gelmiş ben yerimi satacağım diye başkası gelmiş yerleşmiş ne polis ne kaymakamlık çıkarabiliyor mahkemeye gidiyorlar. İş mi bu? Bina ele geçirilmiş. Kapısı, penceresi açık bırakırsan biris gelir yerleşir çıkaracağım diye uğraşırsın şartlar şartları boşluk boşluğu dolduruyor. Bu binalar bugün düğmeye basılsa 5 yıl 10 yıl içinde Kemeraltı o zaman çok daha çok güzel olur. Topyekün düşünülmesi lazım. Eski binalarda yaşamak isteyen o kadar büyük bir kitle var ki. İzmir’i yönetenler de lütfen 5 yıl 10 yıllık proje yapıldığı zaman sonradan gelen kimse bunları değiştirmesin’’ dedi. 

‘KEMERALTI ESNAFI SAVAŞIYOR’’

Artan hayat pahalılığı ve ekonomik krizle birlikte çarşı esnafının zor günlerden geçtiğini söyleyen Girgin Kemeraltı esnafının çarşıyı terk etmek yerine savaştığını söylüyor. 

Girgin, ‘’Kan kaybettiğimiz bir dönem evet ama pandemiden önce de biz güllük gülistanlık bir zamandan gelmedik. Biz yine bir savaş ekonomisinden geliyorduk. Pandemi patladı devletimiz verebileceği en iyi desteği verdi, yetti veya yetmedi o konulara hiç girmiyoruz ekonomik olarak TL’nin değer kaybı yaşandı buna rağmen Kemeraltı’nın sermayesi veya buradaki direniş o kadar güçlü ki cebinden varsa cebinden koyuyor arabası varsa arabasını satıyor dik durmaya çalışıyor borcu varsa yapılandırıyor. Nereye gidecek? Emekli olmamış, emekli olsa bile borcu olan insan nereye gidecek? AVM’ye mi semte mi gidecek? Buraya sahip çıkıyor kapanan yerler de işi tamamen fesh edenler. Artık ticaret yapmayacağım diyenler. Kemeraltı esnafı savaşıyor. Biz mücadele ediyoruz hala kapatan esnafımız var. 100 tane dükkan varsa 4,5 tane gitmiştir. Bazı sokaklarımızda daha fazla giden oldu trafiğin açılıp kapanması ile ilgili kırtasiyeciler toptancılar maalesef kapandı çünkü araç girip çıkamadığı için. Fiziksel koşullardan dolayı. Zararla kapatan esnaf sayımız korkulacak boyutlarda değil. mal sahibi zam yapıyor o yüzden gidiyor bu gibi örnekler var ama fazla değil. Negatif düşünmek istemiyoruz burası yaşayacak yok olmayacak. Bu sıkıntılarla gitme şansı yok mutsuzluğa artık dayanacak halimiz yok. Biz ayıplarımızı örtelim ama devletin bütün kurumları da sorumluluğunu yerine getirsin. Çarşı hala 8 tane bekçiyleydi. Şimdi 15 tane var. Huzur timleri var büyük sıkıntı yaşamıyoruz Allah’a şükür. Heyecanımız var esnafa hissettirmeye çalışıyoruz. Sıkıntı şu; Esnafın burayı değiştirebileceğine inandırmamız lazım’’ dedi.