M çiçeği virüsü yayılıyor! DSÖ'den uyarılar

Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) Genel Direktörü Tedros Adhanom uluslararası yayılma potansiyeli olasılığı karşısında DSÖ tarafından düzenlenen Acil Durum Komitesi toplantısının açılışında konuştu.

M çiçeği virüsünün Kongo Demokratik Cumhuriyeti'nde 10 yıldan uzun süredir bildirildiğini aktaran Ghebreyesus, bu ülkede her yıl bildirilen vaka sayısının istikrarlı bir şekilde arttığını söyledi.

Ghebreyesus, 2023'te bildirilen M çiçeği virüsü vaka sayısında önemli bir artış yaşandığını hatırlatarak, bu yıl şu ana kadar Afrika ülkelerinden bildirilen vaka sayısının geçen yılın toplamını aşarak 14 bini geçtiğini, buna bağlı 524 ölüm kaydedildiğini dile getirdi.

Geçen yıl Kongo Demokratik Cumhuriyeti'nde ortaya çıkan, cinsel ağlar yoluyla yayıldığı görülen "1b türü" virüsün hızla yayılmasının ve komşu ülkelerde tespit edilmesinin endişe verici olduğunu vurgulayan Ghebreyesus, Acil Durum Komitesi'ni toplama kararının başlıca nedenlerinden birinin bu durum olduğunu kaydetti.

VAKA ARTIŞI YAŞANIYOR

Ghebreyesus, temmuzda Kongo Demokratik Cumhuriyeti'ne komşu olan ve daha önce M çiçeği vakası bildirmemiş Burundi, Kenya, Ruanda ve Uganda'nın hastalığın 1b türüne ait yaklaşık 90 vaka bildirildiğini anımsattı.

Salgının tek bir türüne yoğunlaşmadıklarını söyleyen Ghebreyesus, "Farklı ülkelerde, farklı bulaşma yolları ve farklı risk düzeyleri olan, farklı tür salgınlarla uğraşıyoruz. Meslektaşlarım yakında size daha detaylı teknik bir sunum yapacak." dedi.

Ghebreyesus, bu salgınların nedenlerini anlamak ve ele almak için etkilenen ülkelerin hükümetleri, Afrika Birliği Hastalık Kontrol ve Önleme Merkezi (Africa CDC), sivil toplum kuruluşları ve diğer ortaklarla birlikte çalıştıklarını kaydetti.

DSÖ Genel Direktörü Ghebreyesus, gözetim, hazırlık ve müdahale faaliyetlerini desteklemek için başlangıçta 15 milyon dolar gerektiren bölgesel bir müdahale planını geliştirdiğini söyledi.

M çiçeği için DSÖ uzmanlarının iki aşıyı önerdiğini kaydeden Ghebreyesus, bu aşıların DSÖ tarafından listelenen ulusal düzenleyici kurumların yanı sıra Nijerya ve Kongo Demokratik Cumhuriyeti gibi ülkeler tarafından onaylandığını vurguladı.

AFRİKA BİRLİĞİ 'ACİL DURUM' İLAN ETTİ

Afrika Birliği Hastalık Kontrol ve Önleme Merkezi (Africa CDC) Genel Direktörü Jean Kaseya, M çiçeği salgınına ilişkin açıklamada bulundu.

Kaseya, "M çiçeği hastalığını Kıta Güvenliği Halk Sağlığı Acil Durumu olarak ilan etmek keyfi bir durum değil, sorumluluktur." dedi.

Afrika'daki hükümetleri M çiçeği hastalığının yayılmasını önlemek için Africa CDC ile çalışmaya çağıran Kaseya, salgına karşı kıtaya aşı getirme taahhüdünde bulundu. Kaseya, vaka ve ölüm sayıları hakkında haftalık toplantılar düzenleneceğini ifade etti.

Africa CDC'nin 9 Ağustos'ta yayımladığı rapora göre, ocaktan 8 Ağustos'a kadar 13 Afrika ülkesinde 2 bin 822 kişi virüse yakalandı, 14 bin 719 şüpheli vaka kayda geçti.

Virüs nedeniyle 511'i Kongo Demokratik Cumhuriyeti'nde (KDC) olmak üzere 517 kişi yaşamını yitirdi.

TÜRKİYE'DE GÖRÜLMEDİ

Sağlık Bakanlığı, sosyal medya hesabından yapılan açıklamada, 14 Ağustos 2024'te Dünya Sağlık Teşkilatı tarafından gerçekleştirilen Acil Durum Komitesi Toplantısı'nın ardından M çiçeği (mpox) hastalığının, "uluslararası öneme sahip bir halk sağlığı acil durumu oluşturduğu"nun ilan edildiği anımsatıldı.

Açıklamada, şunlar kaydedildi:

"Özellikle Afrika kıtasında görülen M çiçeği (mpox) hastalığı vakasına Türkiye’de 2024 yılında rastlanmamıştır. Ülkemizde henüz herhangi bir kısıtlama veya ek tedbir ihtiyacı bulunmamaktadır. Bakanlığımızca gerekli çalışmalar yürütülmekte, bilim kurulumuz ve sağlık altyapımızla süreç hassasiyetle takip edilmektedir."

M ÇİÇEĞİ VİRÜSÜ NEDİR, NASIL BULAŞIR?

M çiçeği virüsü fareler ve sincaplar gibi kemirgen hayvanlardan veya enfekte olmuş bireylerden bulaşıyor. Virüsün neden olduğu vücut döküntülerine dokunmak, bu döküntülerin bulaştığı giysi, çarşaf, havlu ve benzeri eşyaları kullanmak ve vücut sıvılarıyla temas etmek en önemli bulaş nedenleri arasında yer alıyor.

İlk belirtiler virüsü kaptıktan sonraki 5 ila 21 günde ortaya çıkabiliyor. Virüs genelde yüksek ateş, baş, sırt ve kas ağrısı, lenf bezlerinde şişlik, yorgunluk, üşüme, titreme ve ciltte su çiçeğine benzer kabarcıklara neden oluyor.

Özel bir tedavi yöntemi olmayan hastalığın tedavisi antiviral ilaçlarla yapılıyor. Vakaların büyük kısmı hastalığı hafif geçiriyor ve birkaç hafta içinde sağlığına kavuşuyor.

"KULUÇKA SÜRESİ 5 İLA 21 GÜN ARASINDA"

Ankara Üniversitesi (AÜ) Tıp Fakültesi Enfeksiyon Hastalıkları Ana Bilim Dalı Öğretim Üyesi Prof. Dr. Balık, Dünya Sağlık Teşkilatı tarafından gerçekleştirilen Acil Durum Komitesi Toplantısı sonrasında, M çiçeği hastalığının uluslararası öneme sahip bir halk sağlığı acil durumu oluşturduğunu açıklamasına ilişkin değerlendirmede bulundu.

Hastalığın 1970'li yıllardan itibaren Afrika'nın bazı gölgelerinde sürekli görülen bir enfeksiyon olduğu bilgisini veren Balık, "Hastalık ilk başlarda sincap, fare gibi kemirgenlerden insanlara bulaşıyordu. Virüs, daha sonraki yıllarda insandan insana bulaşmaya adapte olan bir mutasyon geçirdi. 2022 yılında Avrupa ülkelerinde başta olmak üzere tüm dünya ülkelerinde görülün bir salgına neden oldu." diye konuştu.

Prof. Dr. Balık, bu virüsün belli risk grubundakilerde yayılım göstermeye başladığının altını çizerek, sözlerine şöyle devam etti:

"Esasen virüs, yakın temas, döküntülerin içindeki sıvıyla bulaşmış çarşaf, havlu gibi eşyaların kullanılması, cinsel ilişki ile yayılırken son zamanlarda damlacık enfeksiyonuyla da geçebildiğine dair veriler alınmaya başlandı. Afrika'da çocuklar arasında da çok yaygın görülmeye başlandı. Son 6 ay içinde vaka sayılarındaki hızlı artış nedeniyle Afrika Hastalık Merkezi tarafından acil durum uyarısı kararı alındı. Henüz yeni varyant, Afrika dışındaki dünyanın diğer bölgeleri için bir risk oluşturmuyor görüntüsü veriyor. Özellikle ülkemiz açısından hastalığın bulaşma şekli de göz önüne alındığında büyük bir risk ya da panik havası yaratacak bir durum söz konusu değil."

Sağlık Bakanlığı bünyesinde Bulaşıcı Hastalıklar İzleme ve Takip Merkezi bulunduğunu anımsatan Balık, influenza (grip), Kovid ve M çiçeği gibi hastalıkların bu merkez tarafından yakından takip edildiğini vurguladı.

Balık, "Vatandaşlarımızın, son Kovid salgınında olduğu gibi paniğe kapılmasına gerek yok." dedi.

Hastalığın kuluçka süresine ilişkin de bilgi veren Balık, "M çiçeği hastalığının kuluçka süresi, 5-21 gün arasında değişkenlik gösterir. Belirtileri ise eklem, kas ve baş ağrısı, lenf bezlerinde büyüme, avuç içi ve ayak tabanları dahil içi sulu yaygın döküntü şeklindedir." diye konuştu.

Balık, M çiçeğinin, aslında çiçek hastalığının bir benzeri olduğunu ama ona göre çok daha hafif geçirildiğini ifade ederek, şunları kaydetti:

"Çiçek hastalığı geçmişte çok fazla ölümlere neden olmuştu. Bu virüsler Kovid'e göre daha az mutasyon geçiren virüsler ama M çiçeğinde olduğu gibi bunda da mutasyonu gördük ve önce hayvanlardan insana bulaşırken daha sonra insandan insana da bulaşmaya adapte oldu. Son olarak Afrika'da acil durum ilan edilmesine neden olan hızlı artan vaka sayısı 140 bini geçti. Ocak ayı başından bu yana vakalarda yaklaşık 500'ün üzerinde ölüm görüldü. Virüsün, daha kolay bulaşan bir mutasyonunun söz konusu olduğuyla ilgili tahminler yürütülüyor. Hastalık, genellikle 10-20 gün içinde kendiliğinden iyileşiyor."

Dünya Sağlık Örgütünün (DSÖ), belli bölgelerdeki kişilere ve risk grubunda bulunanlara aşı yapılması önerisinde bulunduğunu belirten Balık, "DSÖ, aşıları 2022 salgınında göndermişti." bilgisini paylaştı.

IRKÇILIK TARTIŞMALARI NEDENİYLE İSMİ DEĞİŞTİRİLMİŞTİ

M çiçeği virüsü insanlarda ilk kez 1970'de görülse de canlılarda ilk ortaya çıkışı 1958'de yaşandı. Bir araştırma için kullanılan maymun kolonilerinde çiçek hastalığına benzer belirtilerin görülmesiyle tespit edilen virüs, 2022'ye kadar "maymun çiçeği (monkeypox)" olarak adlandırıldı.

Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ), "maymun çiçeği hastalığı (Monkeypox)" ismini, 2022'de ırkçılık ve ayrımcılık kaygısıyla "mpox" olarak değiştirmişti.

Geçtiğimiz Mayıs ayında Birleşmiş Milletler HIV/AIDS Ortak Programı (UNAIDS), M çiçeği virüsüne ilişkin Afrikalıları ve LGBTI+ bireyleri hedef alan "ırkçı ve homofobik" paylaşımları eleştirdi. Afrikalı basın mensupları ise M çiçeği virüsü haberlerinde Afrikalılara ait fotoğraflar kullanılmaması çağrısını yapmıştı.

(AA)